ChatGPT hiện vẫn đang là một chủ đề hot sau hơn 3 tháng xuất hiện, làm nghiêng ngả giới công nghệ thế giới với khả năng tổng hợp thông tin siêu nhanh và khá đầy đủ. Ngoài khả năng trả lời những câu hỏi về kiến thức xã hội, ChatGPT còn có thể viết báo, viết tiểu luận, viết bài phát biểu, làm thơ, soạn nhạc, thiết kế nội thất, viết code lập trình… Trước những điều kỳ diệu ChatGPT đã làm, tôi cũng muốn thử xem ChatGPT có thể soạn bài giảng lễ hay không.

Sau đây, tôi xin chia sẻ vài trải nghiệm của mình với ChatGPT qua bài giảng lễ Chúa nhật VII thường niên năm A.

Trước hết, tôi ra đề cho nó bằng tiếng Anh vì theo lời khuyên của một số người, ChatGPT tương tác bằng tiếng Anh tốt hơn (quả thật sau này tôi ra đề lại bằng tiếng Việt với cùng nội dung câu hỏi, nó cho ra một bài giảng khác không hay bằng bài giảng này). Tôi đã yêu cầu nó như sau:

Write a homily for the Seventh Sunday in Ordinary Time Year A, especially based on the Jesus’ saying: “You must be perfect, as your heavenly Father is perfect” (Mt 5:48) with the following chief idea: Jesus gave a new standard based not just on the requirements of justice but based on the law of grace, love, and freedom.

Tạm dịch:

Hãy viết một bài giảng cho Chúa nhật VII thường niên năm A, đặc biệt dựa trên câu nói của Chúa Giêsu: “Anh em hãy nên hoàn thiện, như Cha anh em trên trời là Đấng hoàn thiện” (Mt 5,48) với ý chính sau đây: Chúa Giêsu đưa ra một tiêu chuẩn mới không chỉ dựa trên những đòi hỏi của công lý nhưng dựa trên luật của ân sủng, tình yêu và tự do.

Nó trả lời lập tức, bằng những câu chữ xuất hiện trên màn hình, như có người đang gõ từng chữ, từng câu…, thỉnh thoảng ngừng lại trong tích tắc như thể phải suy nghĩ… Thế rồi sau khoảng 3 phút, ChatGPT cho ra bài giảng như sau:

Chat GPT trả lời:

My dear brothers and sisters in Christ, today’s Gospel reading from Matthew 5:38-48 is one of the most challenging teachings of Jesus. In this passage, he challenges us to be perfect as our Heavenly Father is perfect. This is a new standard that is based not just on the requirements of justice, but on the law of grace, love, and freedom.

Jesus began this section of his sermon on the mount by saying, “You have heard that it was said, ‘an eye for an eye and a tooth for a tooth.’” This was a principle of justice that was meant to limit the retaliation for wrongs done to someone. It was a way of ensuring that punishment was proportional to the offense. However, Jesus was not satisfied with this standard of justice alone. He went further by saying, “But I tell you, do not resist an evil person. If anyone slaps you on the right cheek, turn to them the other cheek also.”

This is a radical statement that goes against our natural instincts. We tend to think that if someone wrongs us, we must retaliate in kind. We want justice, and we want it now. However, Jesus is teaching us a different way, a way that is based on love and grace. Instead of seeking revenge, we should turn the other cheek and offer forgiveness. This is not weakness, but strength, for it takes great courage to forgive those who have hurt us.

Jesus went on to say, “If anyone wants to sue you and take your shirt, hand over your coat as well.” In other words, don’t hold on to your possessions tightly, but be willing to give generously to those in need. This is the law of grace and love. Jesus is telling us that we should not just do what is required by the law, but go above and beyond what is expected. We should be willing to give more than what is asked of us, to love more than what is required, and to forgive more than what is deserved.

Finally, Jesus said, “You have heard that it was said, ‘Love your neighbor and hate your enemy.’” This was a common belief in the time of Jesus. People thought that they should only love those who were like them and hate those who were different. However, Jesus challenged this idea by saying, “But I tell you, love your enemies and pray for those who persecute you, that you may be children of your Father in heaven.”

This is the law of freedom. Jesus is telling us that we are not bound by the hatred and prejudices of this world. We are free to love all people, even those who are different from us. We are called to be children of our Heavenly Father, who loves all people equally. We should strive to love and pray for even those who hate us, for this is the only way to break the cycle of violence and hatred.

My dear friends, this is the new standard that Jesus has set for us. It is not just a standard of justice, but a standard of grace, love, and freedom. We are called to be perfect as our Heavenly Father is perfect, not by our own strength or abilities, but by the grace of God. We must rely on the Holy Spirit to transform us from within, so that we can live according to this new standard. Let us pray that God may give us the strength and courage to follow the way of love and grace that Jesus has shown us. Amen.

Tiếp đến, để đỡ mất thời gian, tôi dùng Google Translate để dịch bản văn trên. ChatGPT cũng có khả năng dịch, nhưng so sánh, tôi nhận thấy Google Translate dịch tốt hơn ChatGPT. Nhờ Google Translate, chỉ trong nháy mắt, tôi có được bản văn tiếng Việt, văn phong còn hơi trúc trắc, và từ ngữ dùng không quen thuộc lắm đối với người Công giáo.

Google translate dịch:

Anh chị em thân mến trong Chúa Kitô, bài đọc Tin Mừng hôm nay từ Ma-thi-ơ 5:38-48 là một trong những lời dạy thách thức nhất của Chúa Giê-su. Trong đoạn này, ông thách thức chúng ta trở nên hoàn hảo như Cha Thiên Thượng của chúng ta là hoàn hảo. Đây là một tiêu chuẩn mới không chỉ dựa trên các yêu cầu của công lý, mà còn dựa trên luật ân sủng, tình yêu và tự do.

Chúa Giê-su bắt đầu phần này của bài giảng trên núi bằng cách nói: “Các ngươi đã nghe nói rằng ‘mắt đền mắt, răng đền răng’”. Đây là một nguyên tắc công lý nhằm hạn chế sự trả đũa cho những điều sai trái đã làm với ai đó. Đó là một cách để đảm bảo rằng hình phạt tương xứng với hành vi phạm tội. Tuy nhiên, Chúa Giê-su không hài lòng chỉ với tiêu chuẩn công lý này. Ngài còn đi xa hơn khi nói: “Nhưng ta nói với các ngươi, đừng chống lại kẻ dữ. Nếu ai tát các ngươi má bên phải, thì hãy đưa cả má bên kia cho họ nữa.”

Đây là một tuyên bố triệt để đi ngược lại bản năng tự nhiên của chúng ta. Chúng ta có xu hướng nghĩ rằng nếu ai đó làm sai với chúng ta, chúng ta phải trả đũa bằng hiện vật. Chúng tôi muốn công lý, và chúng tôi muốn nó ngay bây giờ. Tuy nhiên, Chúa Giêsu đang dạy chúng ta một con đường khác, một con đường dựa trên tình yêu và ân sủng. Thay vì tìm cách trả thù, chúng ta nên đưa má bên kia ra và tha thứ. Đây không phải là sự yếu đuối, mà là sức mạnh, vì tha thứ cho những người đã làm tổn thương chúng ta cần rất nhiều can đảm.

Chúa Giê-su nói tiếp: “Nếu ai muốn kiện anh và lấy áo của anh, thì hãy đưa luôn áo ngoài cho anh”. Nói cách khác, đừng giữ chặt tài sản của mình, nhưng hãy sẵn sàng bố thí cách rộng rãi cho những người gặp khó khăn. Đây là luật của ân sủng và tình yêu. Chúa Giê-su đang nói với chúng ta rằng chúng ta không nên chỉ làm những gì luật pháp đòi hỏi, nhưng hãy vượt lên trên cả những gì được mong đợi. Chúng ta nên sẵn sàng cho đi nhiều hơn những gì được đòi hỏi ở chúng ta, yêu thương nhiều hơn những gì được đòi hỏi và tha thứ nhiều hơn những gì đáng được nhận.

Cuối cùng, Chúa Giê-su nói: “Các ngươi đã nghe nói rằng: ‘Hãy yêu người lân cận và ghét kẻ thù của mình.’” Đây là một niềm tin phổ biến vào thời Chúa Giê-su. Người ta cho rằng chỉ nên yêu những ai giống mình và ghét những ai khác mình. Tuy nhiên, Chúa Giêsu đã thách thức ý kiến này khi nói: “Nhưng Ta bảo các con, hãy yêu kẻ thù và cầu nguyện cho những kẻ bắt bớ các con, để các con được làm con của Cha các con ở trên trời”.

Đây là quy luật của tự do. Chúa Giêsu đang nói với chúng ta rằng chúng ta không bị ràng buộc bởi hận thù và thành kiến của thế giới này. Chúng ta được tự do yêu thương tất cả mọi người, kể cả những người khác với chúng ta. Chúng ta được kêu gọi làm con của Cha Thiên Thượng, là Đấng yêu thương tất cả mọi người như nhau. Chúng ta nên cố gắng yêu thương và cầu nguyện cho cả những người ghét chúng ta, vì đây là cách duy nhất để phá vỡ vòng bạo lực và hận thù.

Các bạn thân mến, đây là tiêu chuẩn mới mà Chúa Giêxu đã đặt ra cho chúng ta. Đó không chỉ là tiêu chuẩn của công lý, mà còn là tiêu chuẩn của ân sủng, tình yêu và tự do. Chúng ta được kêu gọi để trở nên hoàn hảo như Cha Thiên Thượng của chúng ta là Đấng hoàn hảo, không phải bởi sức mạnh hay khả năng của chúng ta, mà bởi ân điển của Thượng Đế. Chúng ta phải nhờ Chúa Thánh Thần biến đổi chúng ta từ bên trong, để chúng ta có thể sống theo tiêu chuẩn mới này. Chúng ta hãy cầu xin Thiên Chúa ban cho chúng ta sức mạnh và lòng can đảm để đi theo con đường yêu thương và ân sủng mà Chúa Giêsu đã chỉ cho chúng ta. Amen.

Phải nói rằng, với bài giảng này, “Thầy” ChatGPT – tới đây, tôi phải gọi nó bằng “thầy” – biết liên hệ đến bài giảng trên núi, biết trưng dẫn các câu Lời Chúa trong đoạn Tin Mừng Mt 5,38-48, ý tưởng rất mạch lạc.

Để ra một chút thời gian đọc lại và chỉnh sửa, tôi có được bài giảng tương đối hoàn chỉnh sau đây:

Anh chị em thân mến!

Đoạn Tin Mừng theo thánh Matthêu (5:38-48) hôm nay là một phần của bài giảng trên núi, chứa đựng những lời dạy thách thức nhất của Chúa Giê-su. Trong đoạn này, Ngài thách thức chúng ta trở nên hoàn hảo như Cha chúng ta trên Trời là Đấng hoàn hảo. Đây là một tiêu chuẩn mới, là tiêu chuẩn không chỉ dựa trên các yêu cầu của công lý, mà còn dựa trên luật ân sủng, tình yêu và tự do.

Chúa Giê-su dạy: “Anh em đã nghe Luật dạy rằng: ‘mắt đền mắt, răng đền răng’”. Đây là một nguyên tắc công lý nhằm hạn chế sự trả đũa đối với những điều sai trái của ai đó. Đây là một cách để đảm bảo rằng hình phạt tương xứng với hành vi phạm tội. Tuy nhiên, Chúa Giê-su không dừng lại ở tiêu chuẩn công lý và xem thế là đủ. Ngài còn đi xa hơn khi nói: “Còn Thầy, Thầy bảo anh em: đừng chống cự người ác, trái lại, nếu bị ai vả má bên phải, thì hãy giơ cả má bên trái ra nữa”.

Đây là một tuyên bố triệt để đi ngược lại bản năng tự nhiên của chúng ta. Chúng ta có xu hướng nghĩ rằng nếu ai đó xúc phạm đến chúng ta, chúng ta phải ăn miếng trả miếng. Chúng ta đòi phải có công lý, và phải có ngay lập tức. Tuy nhiên, Chúa Giêsu đang dạy chúng ta đi theo một con đường khác, con đường của tình yêu và ân sủng. Thay vì tìm cách trả thù, chúng ta nên đưa má bên kia ra và tha thứ. Đây không phải là sự yếu đuối, mà là sức mạnh, vì chúng ta phải rất can đảm mới có thể tha thứ cho những người đã làm tổn thương mình.

Chúa Giê-su nói tiếp: “Nếu ai muốn kiện anh và lấy áo trong của anh, thì hãy đưa luôn áo ngoài cho nó”. Nói cách khác, đừng giữ chặt tài sản của mình, nhưng hãy sẵn sàng ban tặng những người gặp khó khăn cách rộng rãi. Đây là luật của ân sủng và tình yêu. Chúa Giê-su đang nói với chúng ta rằng chúng ta không nên chỉ làm những gì luật pháp đòi hỏi, nhưng hãy vượt lên trên cả những gì được đòi hỏi đó. Chúng ta nên sẵn sàng cho đi nhiều hơn những gì bị đòi buộc, yêu thương nhiều hơn những gì bị đòi hỏi và tha thứ nhiều hơn những gì đáng phải làm.

Cuối cùng, Chúa Giê-su nói: “Anh em đã nghe Luật dạy rằng: Hãy yêu đồng loại và hãy ghét kẻ thù’”. Đây là suy nghĩ phổ biến vào thời Chúa Giê-su. Người ta cho rằng chỉ nên yêu những ai giống mình và ghét những ai khác mình. Tuy nhiên, Chúa Giêsu đã thách thức não trạng này khi nói: “Còn Thầy, Thầy bảo anh em: hãy yêu kẻ thù và cầu nguyện cho những kẻ ngược đãi anh em. Như vậy, anh em mới được trở nên con cái của Cha anh em, Đấng ngự trên trời”.

Đây là quy luật của tự do. Chúa Giê-su đang nói với chúng ta rằng chúng ta không bị ràng buộc bởi hận thù và thành kiến của thế giới này. Chúng ta được tự do yêu thương tất cả mọi người, kể cả những người khác với chúng ta. Chúng ta được kêu gọi làm con của Cha trên Trời, là Đấng yêu thương tất cả mọi người. Chúng ta nên cố gắng yêu thương và cầu nguyện cho cả những người ghét chúng ta, vì đây là cách duy nhất để phá vỡ vòng bạo lực và hận thù.

Các bạn thân mến, đây là tiêu chuẩn mới mà Chúa Giê-su đã đặt ra cho chúng ta. Tiêu chuẩn này không chỉ là tiêu chuẩn của công lý, mà còn là tiêu chuẩn của ân sủng, tình yêu và tự do. Chúng ta được kêu gọi để trở nên hoàn hảo như Cha chúng ta trên Trời là Đấng hoàn hảo, không phải bởi sức mạnh hay khả năng của chúng ta, mà bởi ân sủng của Thiên Chúa. Chúng ta phải cậy dựa vào Chúa Thánh Thần để chúng ta được biến đổi từ bên trong, để chúng ta có thể sống theo tiêu chuẩn mới này. Chúng ta hãy cầu xin Thiên Chúa ban cho chúng ta sức mạnh và lòng can đảm để đi theo con đường yêu thương và ân sủng mà Chúa Giê-su đã chỉ cho chúng ta. Amen.

Bảo đảm, nếu bạn đọc thẳng bản văn này, không được cho biết trước những bước nêu trên, hẳn bạn sẽ nhận thấy bài giảng này không kém, nếu không nói là hơn hẳn bài giảng của nhiều linh mục chúng ta.

Tôi cũng nhận ra một điều, nội dung bài giảng của “thầy” ChatGPT tùy thuộc nhiều vào cách đặt câu hỏi của người sử dụng.

Phải nói, tôi thực sự ngỡ ngàng. Còn ngỡ ngàng hơn nữa, khi click vào ô “Regenerate response” để yêu cầu một câu trả lời khác, hoặc đặt lại câu hỏi ở một thời điểm khác, “thầy” liền cho một câu trả lời theo cách khác… Không hề nhận thấy có chuyện copy, “đạo văn”.

Cũng vẫn câu hỏi như trên, hai ngày sau tôi lại đặt ra cho “thầy” ChatGPT. “Thầy” trả lời bằng một bài giảng mới, câu văn có vẻ suôn sẻ hơn, tôi không chỉnh sửa lại một chút nào, để các bạn đọc có thể tự mình thấy rõ điều đó.

Google translate dịch:

Anh chị em thân mến trong Chúa Kitô,

Bài Tin Mừng hôm nay trình bày cho chúng ta một câu nói đầy thách đố của Chúa Giêsu Kitô: “Anh em hãy nên hoàn thiện, như Cha anh em trên trời là Đấng hoàn thiện”. Điều răn này có vẻ khó khăn, thậm chí không thể thực hiện được, và có thể khiến chúng ta tự hỏi làm sao mình có thể hy vọng trở nên hoàn hảo giống như Cha trên trời. Tuy nhiên, tôi tin rằng câu nói này không nhằm làm chúng ta nản lòng mà để truyền cảm hứng cho chúng ta cố gắng đạt được sự xuất sắc trong đời sống tinh thần của mình.

Khi nghe đến từ “hoàn hảo”, chúng ta có thể nghĩ đến thành tích hoặc thành tích hoàn hảo và có thể cảm thấy rằng mình không đạt được lý tưởng này. Tuy nhiên, trong bối cảnh của Tin Mừng, từ “hoàn hảo” có nghĩa khác. Nó đề cập đến một trạng thái mà chúng ta hoàn toàn trưởng thành, phát triển đầy đủ, sống hoàn toàn trong mối quan hệ của chúng ta với Chúa và với nhau. Trở nên hoàn hảo có nghĩa là trở thành tất cả những gì mà Chúa đã tạo ra chúng ta, để nhận ra tiềm năng đầy đủ của chúng ta với tư cách là những đứa con yêu dấu của Ngài.

Nhưng làm thế nào chúng ta có thể đạt được trạng thái hoàn hảo này? Chúa Giêsu cho chúng ta câu trả lời trong bài Tin Mừng hôm nay. Ngài nói với chúng ta rằng chúng ta phải yêu kẻ thù của mình, cầu nguyện cho những kẻ bắt bớ chúng ta và làm điều tốt cho những kẻ ghét chúng ta. Nói cách khác, chúng ta phải mở rộng tình yêu thương đến tất cả mọi người, không chỉ dành cho những người yêu lại chúng ta hoặc những người giống chúng ta. Đây là một lời kêu gọi triệt để, và nó thách thức chúng ta vượt ra ngoài những khuynh hướng tự nhiên của mình và sống theo một tiêu chuẩn mới của tình yêu.

Tiêu chuẩn mới của tình yêu là gì? Nó không dựa trên đòi hỏi của công lý hay luật ăn miếng trả miếng như trường hợp của Cựu Ước. Thay vào đó, nó dựa trên luật ân sủng, tình yêu và tự do. Chúng ta được mời gọi yêu thương người khác không phải vì họ xứng đáng được yêu thương, nhưng vì Thiên Chúa đã yêu thương chúng ta trước. Chúng ta được kêu gọi tha thứ cho người khác không phải vì họ đã nhận được sự tha thứ của chúng ta, nhưng vì Chúa đã tha thứ cho chúng ta trước. Chúng ta được kêu gọi trở nên quảng đại không phải vì chúng ta sẽ nhận lại được điều gì đó, nhưng vì Thiên Chúa đã ban cho chúng ta mọi sự cách nhưng không.

Tiêu chuẩn tình yêu mới này không dễ tuân theo. Nó đòi hỏi chúng ta phải từ bỏ lòng kiêu hãnh, tư lợi và nhu cầu kiểm soát của mình. Nó đòi hỏi chúng ta phải dễ bị tổn thương, mạo hiểm bị từ chối và chế nhạo, và sẵn sàng chịu đau khổ vì lợi ích của người khác. Nhưng đây là con đường thập giá, con đường mà chính Chúa Giêsu đã chỉ cho chúng ta bằng cuộc sống, cái chết và sự phục sinh của Người. Ngài yêu chúng ta đến độ hy sinh mạng sống vì chúng ta, và Ngài kêu gọi chúng ta yêu thương nhau như vậy.

Khi chấp nhận tiêu chuẩn mới về tình yêu thương này, chúng ta trở nên giống Cha trên trời hơn. Chúng ta trở thành những nguồn ân sủng của Người, những khí cụ của lòng thương xót Người, và những chứng nhân cho tình yêu của Người. Chúng ta trở nên hoàn hảo theo nghĩa là chúng ta hoàn toàn sống trong Chúa Kitô, được biến đổi hoàn toàn bởi Thần Khí của Người và hoàn toàn dấn thân vào sứ mệnh của Người.

Vậy hôm nay chúng ta hãy đón nhận thử thách này, và chúng ta hãy phấn đấu để đạt được sự hoàn hảo trong tình yêu. Chúng ta hãy cầu nguyện để được ơn yêu kẻ thù, chúc lành cho kẻ nguyền rủa chúng ta và làm điều thiện cho kẻ ghét chúng ta. Chúng ta hãy xin Chúa biến đổi tâm hồn chúng ta, giải thoát chúng ta khỏi ách nô lệ của tội lỗi và đổ đầy chúng ta bằng tình yêu của Người. Và chúng ta hãy tin tưởng vào lời hứa của Ngài rằng khi chúng ta tìm kiếm vương quốc và sự công chính của Ngài trước tiên, thì tất cả những điều này sẽ được thêm vào cho chúng ta.

Xin Chúa chúc lành và gìn giữ chúng ta, xin Người chiếu soi dung nhan Người trên chúng ta, và xin Người ban bình an cho chúng ta. Amen.

Và nếu hôm nay, các bạn có dùng ChatGPT, bạn cũng hỏi câu hỏi này chắc sẽ được một bài giảng khác và hoàn chỉnh hơn… Có vẻ khi tương tác với con người, “thầy” càng thêm thông hiểu và sâu sắc hơn.

Qua trải nghiệm trên, tôi thấy ChatGPT đặt ra những thách thức không nhỏ đối với linh mục, người rao giảng Lời.

Có nên sử dụng ChatGPT cho việc soạn giảng hay không? Sử dụng thế nào? Đây là những vấn đề thiết thực phải đặt ra cho các linh mục, cho việc đào tạo linh mục tương lai.

Trong số báo này, có bài viết của Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Khảm, ngài mượn hình ảnh “Thông dịch viên Lời Chúa” để nói về nhiệm vụ giảng lễ của các linh mục. Chắc chắn linh mục phải biết vận dụng các tiến bộ công nghệ để phục vụ cho việc loan báo Tin Mừng. Nhưng nếu lạm dụng ChatGPT, linh mục có nguy cơ trở thành thông dịch viên cho “thầy” ChatGPT chứ không phải là thông dịch viên cho Lời Chúa. 

Với ChatGPT, chúng ta có thể thấy trước mối nguy cơ linh mục sẽ lười biếng soạn giảng. Mà, như Đức Thánh Cha Phanxicô đã viết trong Tông huấn Evangelii Gaudium (EG): “Chuẩn bị giảng là một nhiệm vụ hết sức quan trọng đòi chúng ta phải dành một lượng thời gian dài cho việc học hỏi, cầu nguyện, suy tư và óc sáng tạo mục vụ” (số 145).

Với bài giảng do “thầy” ChatGPT dọn sẵn, người giảng chỉ cần thêm thắt đôi điều cho mang tính thực tế, bổ sung vài dẫn chứng, một chuyện kể… là ung dung đi lên tòa giảng!!!

Làm như thế có gọi là đã chuẩn bị bài giảng hay không? Rõ ràng là: “Một người giảng thuyết không chuẩn bị thì không “có thần khí”; họ là người bất lương và vô trách nhiệm đối với các ân huệ họ đã nhận” (EG 145). Bởi lẽ, điều kiện tiên quyết của người giảng Lời Chúa là “phải để cho lời Thiên Chúa lay động mình một cách sâu xa và thấm nhập vào trong đời sống hằng ngày của mình” (EG 150). Thế nên nếu không dành thời giờ để đọc Lời Chúa, cầu nguyện và suy niệm với Lời Chúa, thì linh mục trên tòa giảng chỉ là “một tiên tri giả, một kẻ lừa đảo, một kẻ huênh hoang trống rỗng” (EG 151), hiển nhiên là chẳng lay động được mình và cũng sẽ chẳng lay động được ai.

Trích Bản tin Hiệp Thông / HĐGMVN, Số 134 (Tháng 3 & 4 năm 2023)

Vĩnh Ân

Nguồn: hdgmvietnam.com