GIÁO SỞ THIỆN LOẠI
GIÁO XỨ THIỆN LOẠI – GIÁO HỌ HÀ VĨNH
Nhà thờ Thiện Loại do cha Antôn Lê Văn Thắng xây dựng, khánh thành 27-10-2016
GIÁO XỨ THIỆN LOẠI
I- VỊ TRÍ ĐỊA LÝ
Giáo xứ Thiện Loại, giáo hạt Hải Vân, nằm ven bờ đầm Cầu Hai, trên địa bàn thôn Lương Quý Phú, xã Lộc Điền, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên-Huế, cách tòa Tổng Giám mục Huế gần 30 km về phía đông nam.
II- HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN
1- Giáo họ trực thuộc Hà Vĩnh
Vào những năm 1880-1900, nhiều ngư dân vùng đầm Cầu Hai tập trung thành những “vạn chài”, định cư dọc theo bờ đầm thuộc thôn Lương Quý Phú. Với bản tính thật thà, chất phác, quanh năm lênh đênh trên sóng nước, họ sống đoàn kết, yêu thương, đùm bọc lẫn nhau. Và trong bối cảnh đó, hạt giống Tin Mừng đã được đón nhận và nảy sinh hoa trái, từng bước lớn lên và trưởng thành, làm nên cộng đoàn nhỏ, gọi là Thiện Loại.
Lúc ấy, cách đó 4,5 km theo đường chim bay hay 7,8 theo đường bộ về phía tây bắc, có một giáo xứ tên là Hà Vĩnh đã được thành lập từ năm 1902 với vị quản xứ đầu tiên là cha Matthêu Nguyễn Văn Thăng (gốc Sáo Bùn, 1902-1912). Ngài kiêm luôn Thiện Loại và vùng lân cận như giáo họ.
Kế nhiệm là cha Đôminicô Lê Văn Phẩm (gốc Sơn Quả) làm quản sở Hà Vĩnh từ 1912-1919.
Sau cha Phẩm là cha Philipphê Dương Đức Kỳ (gốc An Ninh, 1919-1923). Chính ngài đã làm nhà thờ đầu tiên cho giáo họ Thiện Loại (1920) trên phần đất nay là nghĩa địa giáo xứ. Nhà thờ kiểu nhà rường, 6 gian, lợp ngói liệt, tường gạch, dâng kính 2 thánh Tông đồ Phêrô và Phaolô. Hai năm sau, nhà thờ được chuyển đến vị trí như hiện thời.
Sau cha Kỳ là cha Anrê Nguyễn Hữu Tường (gốc An Vân, 1924-1933) rồi đến cha Giuse Nguyễn Văn Kiểu (gốc Mỹ Hương, 1933-1936).
Năm 1936-1946 cha Tôma Nguyễn Văn Luật (gốc Loan Lý, Quảng Trị) được bổ nhiệm làm quản sở Hà Vĩnh. Ngài thành lập sở các nữ tu Dòng Mến Thánh Giá Kim Đôi (tiền thân Dòng Con Đức Mẹ Đi Viếng), xây trường học giao cho các chị, mà hiệu trưởng tiên khởi là Mađalêna Lê Thị Triều (từ 1943, theo lược sử Dòng).
Ngài cũng cho làm nhà nguyện nhỏ ở Truồi (1940), gần Quốc lộ 1, quy tụ một số giáo dân từ Hà Vĩnh đến ở chung quanh nhà nguyện nầy. Giáo họ Truồi thành hình từ đó. Đến năm 1942, có cộng đoàn nữ tu Mến Thánh Giá Kim Đôi phục vụ ở đây, với phụ trách tiên khởi là chị Anna Lê Thị Nhẫn.
Sau cha Luật, giáo sở Hà Vĩnh có các vị quản xứ khác: Anrê Nguyễn Hữu Tường (lần 2, 1947), Gioakim Võ Quang (gốc Cự Lại, 1947-1948), Matthia Nguyễn Văn Triêm (gốc Kẻ Sen, 1948-1952).
Từ năm 1952-1956, cha Giacôbê Nguyễn Văn Ngọc (gốc Buồng Tằm) được bổ nhiệm làm quản xứ Hà Vĩnh. Ngài đã xây dựng lại nhà thờ, lợp ngói. Cũng vào thời điểm này, giáo họ Truồi có cha Gioan Nguyễn Đăng Bình đến giúp (1954).
Nhà thờ Hà Vĩnh
2- Giáo xứ độc lập rồi giáo sở (1955)
Năm 1955, theo ước nguyện của giáo dân, Đức Giám mục Jean-Baptiste Urrutia (Thi) bổ nhiệm cha Tôma Nguyễn Văn Luật làm quản xứ tiên khởi của Thiện Loại mà nay trở nên đông đảo. Hà Vĩnh trở thành giáo họ trực thuộc. Nhưng chỉ được một năm thì ngài phải rời nhiệm sở vì bệnh tật.
Cha Inhaxiô Võ Văn Bảo (gốc Kẻ Bàng) đến thay thế từ 1956 tới 1957.
Cha Phaolô Nguyễn Văn Chuyên (gốc Ngọc Hồ, 1957-1965). Ngài thành lập các hội đoàn, xây trường học, đào tạo giáo dân. Có các chị Mến Thánh Giá Tam Tòa về phục vụ và dạy học.
Năm 1965, Đức Giám mục Giám quản Tông tòa TGP Huế Philipphê Nguyễn Kim Điền bổ nhiệm cha Gioan Baotixita Lê Xuân Mầng (gốc Trí Bưu) làm quản xứ Thiện Loại.
Khi về nhận xứ, thấy cảnh sông nước mênh mông, trời mây bát ngát, giáo dân kinh lễ sốt sắng, nghiêm trang, sống sum vầy, tức cảnh ngài viết lên tường nhà khách bài thơ:
Vịnh Thiện Loại
Nghề câu, nghề lưới với nghề chài,
Tổ nghiệp lưu truyền tự cổ lai.
Phá rộng, sông dài, vui cảnh thú
Thánh đường đoàn tụ bữa hôm mai.
Núi Rùa, phá Cầu Hai, chùa Túy,
Cảnh đẹp dâng lên ở mặt ngoài.
Thiện Loại vẫy vùng trong đất nước,
Chống chèo mong được tới thiên giai[1].
Nhưng chỉ được 3 năm, sau biến cố Mậu Thân 1968, giáo dân Thiện Loại tản mác khắp các vùng lân cận: Lương Văn, Đá Bạc, Chánh Xuân, Cầu Hai… Giáo xứ chỉ còn lại 4 gia đình. Từ đó, Thiện Loại được kiêm nhiệm bởi cha quản xứ Truồi mà lúc này đã trở thành giáo xứ độc lập, đông đảo nhờ có những đợt giáo dân di cư từ miền Bắc vào sau năm 1954.
3- Giáo họ trực thuộc Truồi (1969)
– Cha Gioan Nguyễn Lợi (gốc Kim Long, 1969-1970), quản xứ Truồi tiên khởi, kiêm Thiện Loại và Hà Vĩnh.
– Cha Anrê Ngô Văn Nhơn (gốc Đồng Mỹ) quản sở Truồi từ 1970 đến 1975.
Cuối năm 1973 đầu năm 1974, theo chương trình hồi cư của chính quyền miền nam, nhiều giáo dân Thiện Loại sinh sống ở nhiều nơi trở về xây dựng lại giáo họ.
Lúc ấy, từ 1943, giáo họ Hà Vĩnh có sở nữ tu Dòng Con Đức Mẹ Đi Viếng giúp mục vụ, có 3 lớp học do các chị phụ trách. Tại Truồi từ 1942 cũng có các chị cùng dòng phục vụ với một trường học 2 lớp. Cả hai cơ sở này đã ngưng hoạt động sau năm 1975.
Giai đoạn 1975-1985, do cuộc sống quá khó khăn, nhiều gia đình giáo dân không trụ lại được với giáo sở, phải tìm cách kiếm sống ở các tỉnh thành miền nam hoặc Tây nguyên, số giáo dân còn lại không nhiều.
Cha Phanxicô Xaviê Lê Văn Hồng (gốc Trí Bưu, giám mục tương lai) coi giáo sở Truồi từ 1975 đến 1999. Trong thời gian 24 năm làm quản sở, vào một giai đoạn vô cùng khó khăn về đạo lẫn đời, cha cũng đã đại tu nhà thờ Thiện Loại (1991), xây mới nhà thờ Truồi (1992), sửa chữa nhà thờ và nhà xứ Hà Vĩnh (1994), xây mới nhà xứ và sở nữ tu Thiện Loại (1999). Vì riêng tại giáo họ Thiện Loại sau năm 1975, có các chị Dòng Mến Thánh Giá Huế giúp mục vụ và mở lớp học tình thương cho đến nay. (Hiện nhà xứ cha Hồng xây là nhà ở của các chị).
Cũng nên lưu ý là từ năm 1992, giáo sở Truồi được mở rộng tới hai vùng kinh tế mới là xã Xuân Lộc (huyện Phú Lộc, cách Truồi khoảng 7km về phía tây nam) và huyện Nam Đông (cách Truồi hơn 12km về phía nam tây nam). Đến năm 2000 Nam Đông trở thành một giáo xứ độc lập.
Tháng 8 năm 1999, cha Phanxicô Xaviê đi du học Pháp.
Từ tháng 10 năm 1999 đến tháng 5 năm 2001, trong lúc giáo sở Truồi chờ đợi quản sở mới, cha Antôn Nguyễn Ngọc Hà, thư ký tòa Giám mục (1999-2002), về dâng Thánh lễ mỗi Chúa nhật và các dịp lễ trọng.
Trong giai đoạn này, một sự kiện đau lòng đã xảy ra: đêm mồng 2 rạng 3 tháng 11 năm 1999, “trận lụt thế kỷ” trên diện rộng ở Thừa Thiên-Huế, đã nhấn chìm xứ đạo Thiện Loại (vốn ở sát đầm Cầu Hai) trong biển nước, gây thiệt hại lớn lao về tài sản cho nhiều gia đình.
Thương cảm hoàn cảnh đó, năm 2000, cha Antôn Nguyễn Ngọc Hà với sự giúp đỡ của tòa Giám mục Huế, đã nâng cấp một đoạn đường dài gần 1km bằng đất sỏi và xây dựng một lớp học tình thương có gác gỗ sát nhà thờ. Đây cũng là nơi trú ngụ khi có lũ lụt lớn.
Nhà thờ Thiện Loại, cha Dương Đức Kỳ xây dựng 1920, cha Lê Văn Hồng đại tu 1991.
– Năm 2001-2010, cha Giuse Hoàng Cẩn (gốc Loan Lý, Quảng Trị) được bổ nhiệm làm quản sở Truồi. Ngài đã xây dựng nhà xứ Truồi, thay tôn nhà thờ Truồi và Hà Vĩnh.
– Ngày 23-8-2010, cha Antôn Lê Văn Thắng (gốc An Vân) được Đức TGM Têphanô bổ nhiệm làm quản sở Truồi (Truồi, Thiện Loại, Hà Vĩnh, Xuân Lộc).
Năm 2011, ngài xây tường thành nhà thờ Hà Vĩnh. Năm 2013, tu sửa nhà xứ Hà Vĩnh và nhà thờ Truồi.
Ngày 4-5-2013, xây dựng nhà thờ mới Thiện Loại và khánh thành ngày 27-10-2016.
Ngày 21-05-2019, cha Augustinô Nguyễn Đại Vũ (gốc Thanh Tân) được Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Chí Linh bổ nhiệm làm quản sở Truồi. Bài sai ký ngày 10-05-2019.
4- Lại trở thành giáo xứ độc lập (2019)
Cuối năm 2019, Đức TGM Giuse Nguyễn Chí Linh quyết định tách Thiện Loại và Hà Vĩnh khỏi giáo sở Truồi, để tái lập giáo sở Thiện Loại.
Cha Đôminicô Lê Đình Du (gốc Thanh Hương) được bổ nhiệm làm quản sở và đã đi nhận xứ ngày 08-11-2019.
III- HOA TRÁI ĐỨC TIN
1- Linh mục
1- Phaolô Bùi Quang Trung; sn: 1958, lm: 2001. Giáo phận Xuân Lộc. Hà Vĩnh
2- Phaolô Trần Ngọc Thanh Hải; sinh 1962, Hoa Kỳ. Ngoại Hà Vĩnh
3- Giuse Phạm Hữu Toàn, sn: 1983, lm: 2020. Giáo phận Bà Rịa. Thiện Loại
2- Đại chủng sinh, tu sĩ
1- Matthêu Phạm Khắc Huy, sinh 1986, học xong ĐCV, giúp xứ Dương Sơn. Thiện Loại
2- Mátta Huỳnh Thị Long, sn 1943; vk 1976. Dòng Mến Thánh Giá. Thiện Loại
3- Matta Trần Thị Hảo, sn: 1949, vk: 1981. Dòng Mến Thánh Giá. Thiện Loại
4- Luxia Trần Thị Phận, sn: 1984, tk: 2014. Dòng Mến Thánh Giá. Thiện Loại
5- Matta Nguyễn Thị Vân Mộng, sn: 1988, tk: 2014. Dòng Mến Thánh Giá. Thiện Loại
6- Catarina Nguyễn Thị Điền, sn: 1943; vk: 1968. Dòng CĐMVN. Ngoại Hà Vĩnh
7- Mátta Bùi Thị Ngọc Trâm, sn 1984; vk: 2017. Dòng CĐMVN. Hà Vĩnh
3- Giáo dân
– Năm 2020: 428 người.
Nhà thờ Thiện Loại, bên trong
————————————————————–
[1] Bài do ĐGM Phanxicô Xavie Lê Văn Hồng sưu tầm được khi còn làm quản xứ Truồi.
————————————————————————
Mọi góp ý, bổ sung, điều chỉnh xin vui lòng liên hệ với Linh mục Phêrô Phan Văn Lợi theo địa chỉ email: witness2005@gmail.com Xin cám ơn quý vị rất nhiều.
Nhóm Biên sử Tổng Giáo phận Huế.